Nghiêm cấm việc tùy tiện tạm giữ người mà không có quyết định bằng văn bản
Trích nội dung THÔNG TƯ SỐ 26/2007/TT-BCA:
Ngày 15 tháng
11 năm 2007 Bộ Công an ban hành Thông tư số 26/2007/TT-BCA về việc hướng
dẫn thi hành một số điều của Quy chế tạm giữ người theo thủ tục hành
chính (ban hành kèm theo Nghị định số 162/2004/NĐ-CP ngày 07 tháng 9 năm
2004).
Theo qui định tại thông tư số 26 do Bộ Công an ban hành,
thời hạn tạm giữ người theo thủ tục hành chính không được quá 12 giờ, kể
từ thời điểm bắt đầu giữ người vi phạm. Trong trường hợp cần thiết,
thời hạn tạm giữ có thể kéo dài hơn nhưng không quá 24 giờ.
Đối
với người vi phạm qui chế biên giới hoặc vi phạm hành chính ở vùng rừng
núi xa xôi, hẻo lánh, hải đảo thì thời hạn này có thể kéo dài hơn, nhưng
không quá 48 giờ. Việc kéo dài thời hạn tạm giữ chỉ được áp dụng trong
trường hợp cần phải có thêm thời gian làm rõ lai lịch, thân nhân người
vi phạm và những tình tiết quan trọng, phức tạp liên quan.
Khi
chưa hết thời hạn ghi trong quyết định tạm giữ, nhưng đã điều tra, xác
minh làm rõ, có đủ cơ sở kết luận và xử lý xong hành vi vi phạm, thì
người ra quyết định tạm giữ phải ra quyết định chấm dứt ngay việc tạm
giữ người theo thủ tục hành chính. Khi có căn cứ cho rằng hành vi vi
phạm pháp luật của người bị tạm giữ có dấu hiệu tội phạm, thì người ra
quyết định tạm giữ phải chuyển ngay hồ sơ và người bị tạm giữ kèm theo
tang vật, phương tiện vi phạm (nếu có) cho cơ quan tiến hành tố tụng
hình sự có thẩm quyền để giải quyết.
Trong mọi trường hợp,
việc tạm giữ người theo thủ tục hành chính đều phải có quyết định bằng
văn bản của người có thẩm quyền. Nghiêm cấm việc tùy tiện tạm giữ người
mà không có quyết định bằng văn bản.
*****
Hiến pháp 1992
Chương V: Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân
Điều 71:
Công dân có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm.
Không
ai bị bắt, nếu không có quyết định của Toà án nhân dân, quyết định hoặc
phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang.
Việc bắt và giam giữ người phải đúng pháp luật.
Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của công dân.
oooOooo
GIẤY
TRIỆU TẬP ĐƯỢC SỬ DỤNG KHI NÀO?
Một số người cứ
nghe nói đến mấy từ “Giấy triệu tập” là hãi. Thật ra, giấy triệu tập chẳng có
gì là ghê gớm, đó là một loại Giấy mời được các cơ quan tiến hành tố tụng (Cơ
quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án) sử dụng trong quá trình điều tra vụ án
hình sự, và được quy định rõ, chi tiết cụ thể các trường hợp sử dụng trong Bộ
Luật Tố Tụng Hình sự. Theo quy định, khi tiến hành hoạt động tố tụng không sử
dụng Giấy mời mà chỉ có duy nhất giấy triệu tập.
Bộ
Luật Tố Tụng Hình Sự là văn bản pháp luật duy nhất quy định về việc dùng giấy
triệu tập mà hệ thống cơ quan tố tụng phải tuân hành.
Thẩm quyền ký giấy triệu tập:
Theo
Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự, Điều tra viên (Điều
35), Kiểm sát viên (Điều
37), Thẩm phán (Điều
39) có thẩm quyền ký giấy triệu tập nhằm mục đích thực hiện các
hoạt động điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự..
Phạm vi nội dung
làm việc khi triệu tập:
-
Điều tra viên: Có quyền triệu tập để hỏi cung bị
can, lấy lời khai của người làm chứng, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn
dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án (Điều 35).
- Kiểm sát viên:
Có quyền triệu tập để hỏi cung bị can; lấy lời khai của người làm chứng, người
bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên
quan đến vụ án (Điều 37).
- Thẩm phán:
Có quyền triệu tập những người cần xét hỏi đến phiên toà (Điều 39).
Như
vậy, quyền triệu tập đương sự của Thẩm phán rộng hơn Điều tra viên và Kiểm sát
viên..
Đối tượng triệu
tập:
- Bị can:
phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát (khoản 3 Điều 49).
- Bị cáo:
phải có mặt theo giấy triệu tập của Toà án (khoản
3 Điều 50).
- Người bị hại:
là người bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản do tội phạm gây ra. Người
bị hại phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà
án (Điều 51).
- Nguyên đơn dân sự
là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu
bồi thường thiệt hại. Nguyên đơn dân sự
phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm
sát, Tòa án và trình bày trung thực những tình tiết liên quan đến việc đòi bồi
thường thiệt hại (khoản 3
Điều 52);
-
Bị đơn dân sự:
là cá nhân, cơ quan, tổ chức mà pháp luật quy định phải
chịu trách nhiệm bồi thường đối với thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra. Bị
đơn dân sự phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát,
Tòa án và trình bày trung thực những tình tiết liên quan đến việc bồi thường
thiệt hại. (khoản 3 Điều 53);
-
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án
phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án và
trình bày trung thực những tình tiết trực tiếp liên quan đến quyền lợi, nghĩa
vụ của mình. (khoản 2 Điều
54).
- Người làm chứng:
Người nào biết được những tình tiết liên quan đến vụ án đều có thể được triệu
tập đến làm chứng. Người làm chứng có nghĩa vụ có mặt theo giấy triệu tập của
Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án (khoản
4 Điều 55).
Người làm chứng có quyền:
a)
Yêu cầu cơ quan triệu tập họ bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm,
tài sản và các quyền, lợi ích hợp pháp khác của mình khi tham gia tố tụng;
b)
Khiếu nại quyết định, hành
vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;
c) Được cơ quan triệu tập thanh toán chi
phí đi lại và những chi phí khác theo quy định của pháp luật.
-
Người bào chữa: gồm Luật sư; Người đại diện hợp pháp
của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; Bào chữa viên nhân dân (các điểm a, b, c khoản 1 Điều 56)
phải có mặt theo giấy triệu tập của Toà án (điểm
đ khoản 3 Điều 58).
BLTTHS không quy
định Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án có quyền triệu tập người bảo vệ
quyền lợi của đương sự không bị triệu tập.
- Người giám định
phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án (khoản 3 Điều 60).
- Người phiên dịch
phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án (khoản 2 Điều 61)..
* Đặc biệt, riêng
người bảo vệ quyền lợi của đương sự có quyền tham gia tố tụng nhưng cơ quan tố
tụng lại không có quyền triệu tập:
Người bảo vệ quyền
lợi của đương sự là người được người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự,
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự nhờ bảo vệ quyền lợi
cho mình và được Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án chấp nhận. Người bảo
vệ quyền lợi của đương sự có thể là: luật sư, bào chữa viên nhân dân hoặc người
khác (khoản 1 Điều 59).
Như vậy, công dân
chấp hành giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tố tụng vừa là thực hiện quyền,
vừa là nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật, không có chuyện “được”
hay “bị” triệu tập như một số người thường dùng để lòe người thiếu hiểu biết
pháp luật..
Xác định tính hợp
pháp của người ký giấy triệu tập:
Bộ Luật Tố Tụng
Hình Sự đã quy định rõ phạm vi đối tượng có thể triệu tập, tức công dân phải là
một trong những đối tượng có tư cách tham gia tố tụng là: bị hại, bị can, bị
cáo, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan
đến vụ án, người làm chứng, người bào chữa, người giám định, người phiên dịch.
Không được phép triệu tập khơi khơi để hỏi những chuyện vớ vẩn, linh tinh không
liên quan đến một vụ án cụ thể.
Trước đây, Bộ Luật
Tố Tụng Hình Sự quy định chỉ Trưởng, Phó cơ quan tiến hành tố tụng mới có quyền
ký giấy triệu tập. Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự sửa đổi, bổ sung ngày 26/11/2003 quy
định Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán đều có quyền ký giấy triệu tập.
Vì vậy, để xác định
giấy triệu tập được ký hợp pháp, tức người ký nhân danh cơ quan tố tụng triệu
tập để làm việc phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử; chớ không phải nhân
danh cá nhân Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán. Để tránh trường hợp lạm
quyền, lấy công hành tư, thì người nhận giấy triệu tập cần đòi hỏi được biết
Quyết định khởi tố vụ án Hình sự của cơ quan tiến hành tố tụng.
- Xác định tư cách
hợp pháp của người làm việc với người được triệu tập: Ví dụ: Giấy triệu tập do
Điều tra viên A ký đóng dấu Cơ quan điều tra nhưng lại ghi gặp và làm việc với
Điều tra viên B thì công dân phải yêu cầu ông B xuất trình Giấy chứng nhận Điều
tra viên (còn gọi là Thẻ Điều tra viên) hoặc Quyết định bổ nhiệm Điều tra viên
(nếu chưa có Thẻ), công dân có quyền từ chối làm việc với người không phải Điều
tra viên..
Xác định tư cách
tham gia tố tụng của người được triệu tập:
Khi một vụ án hình
sự được khởi tố, thì mới xác định được ai là bị hại, ai là bị can, ai là bị
cáo, ai là nguyên đơn dân sự, ai là bị đơn dân sự, ai là người có quyền lợi và
nghĩa vụ liên quan đến vụ án, ai là người làm chứng, ai là người bào chữa, ai
là người giám định, ai là người phiên dịch.
Người được triệu
tập có quyền yêu cầu Điều tra viên cho xem Quyết định khởi tố vụ án Hình sự,
thông báo rõ tư cách tham gia tố tụng của mình là gì, giải thích rõ quyền và
nghĩa vụ tham gia tố tụng riêng theo từng loại tư cách tham gia, và ghi rõ vào
biên bản làm việc. Nếu Điều tra viên không chứng minh được những điểm đó với
người được triệu tập làm việc thì người được triệu tập có quyền từ chối làm
việc (người dân từ
chối làm việc vì công an không hợp tác với người dân làm đúng theo quy định, chứ không phải
người dân không hợp tác).
oooOooo
Một
đất nước muốn phát triển bền vững không thể không tính đến yếu tố trình độ hiểu
biết pháp luật hiện hành của công dân trong nước. Mù luật là cản trở sự phát
triển. Đòi hỏi thực hiện những quyền và nghĩa vụ công dân được Hiến pháp và
pháp luật ghi nhận cũng là chung tay xây dựng một Nhà nước pháp quyền để từng
bước hòa nhập với cộng đồng thế giới.
